Tibet verdwijnt uit de klimaatagenda ondanks cruciale rol als Derde Pool

Het Tibetaans Plateau ondergaat een van de meest dramatische en minst onderzochte ecologische transformaties ter wereld. Dit concludeert een nieuw rapport van het Institute for Security and Development Policy (ISDP), geschreven door 22 internationale experts onder leiding van Jagannath Panda.

Het Tibetaans Plateau, de Derde Pool van de wereld

De Derde Pool in gevaar

Tibet wordt de “Derde Pool” genoemd omdat het plateau na de Arctische en Antarctische poolgebieden de grootste reservoir van gletsjers en ijskappen ter wereld herbergt. Het gebied warmt echter op met meer dan twee keer het mondiale gemiddelde, wat leidt tot gletsjersmelting, permafrostdegradatie en verslechtering van graslanden.

De gevolgen reiken ver voorbij de grenzen van Tibet. Het plateau is de bron van meer dan tien grote rivierensystemen, waaronder de Brahmaputra, Mekong en Salween. Naar schatting zijn 1,8 tot 2 miljard mensen stroomafwaarts afhankelijk van dit water voor hun levensonderhoud, landbouw en drinkwater.

Chinese dammenprojecten

Sinds 2000 is China begonnen met de bouw van 193 waterkrachtdammen op het Tibetaans Plateau. Als al deze dammen operationeel zouden worden, zou Tibet een waterkrachtcapaciteit hebben van meer dan 270 gigawatt - vergelijkbaar met de totale energieproductie van Duitsland in 2022.

Bijzonder zorgwekkend voor buurlanden India en Bangladesh is de bouw van een mega-dam van 60 gigawatt op de Yarlung Tsangpo (Brahmaputra) in de Tibetaanse Autonome Regio.

Waarom Tibet afwezig blijft

De auteurs stellen dat Tibet zich op het kruispunt bevindt van de meest urgente kwesties van onze tijd: klimaatverandering, milieurechtvaardigheid, rechten van inheemse volkeren, regionale veiligheid en ontwikkelingspolitiek. Toch blijft het Tibetaans Plateau grotendeels afwezig in de mondiale klimaatdiplomatie.

De reden hiervoor ligt deels in China’s geopolitieke macht en gebrek aan transparantie. Het rapport documenteert hoe Pekings visie van “ecologische beschaving” een patroon van milieuvernietiging, informatieve geslotenheid en beperkte verantwoording maskeert. Militaire bouwprojecten en hoge-hoogte-oefeningen verhogen de druk op toch al instabiele landschappen, terwijl de geheimhouding rond milieugegevens een betekenisvolle mondiale beoordeling verhindert.

China’s streven naar mondiaal klimaatleiderschap wordt ondermijnd door dit gebrek aan volledige transparantie. Deze geslotenheid belemmert niet alleen de verificatie van China’s voortgang richting klimaatbeloften, maar tast ook het regionale ecologische begrip aan. Anders dan andere landen wordt China hierin nauwelijks ter verantwoording geroepen vanwege zijn economische en politieke invloed binnen internationale organisaties.

Het Second Stockholm Forum on Himalaya riep in oktober 2025 op om Tibet te erkennen als centrale pijler in mondiale klimaatdiscussies tijdens COP30 in Belém, Brazilië. Het jaar 2025 is door de VN uitgeroepen tot Internationaal Jaar van Gletsjerbehoud, wat extra aandacht zou moeten vestigen op de kritieke situatie in Tibet.

Concrete aanbevelingen

Het ISDP-rapport presenteert een tienpuntenraamwerk met concrete aanbevelingen:

• Onafhankelijke monitoring: Oprichting van transparante, onafhankelijke monitoringsystemen met satelliet- en hydrologische gegevens onder VN- of multilateraal toezicht
• Grensoverschrijdend waterbeheer: Ontwikkeling van formele mechanismen voor transboundair waterbeheer, waaronder een mogelijke Brahmaputra Basin Commissie
• Klimaatverantwoording: Koppeling van groene financiering en handel aan strikte milieu- en sociale waarborgen
• Internationale prioriteit: UNEP en IPCC moeten de regio prioriteit geven in hun beoordelingen en rapportages
• Klimaatmissies: Speciale klimaatmissies naar het Tibetaans Plateau kunnen het huidige datagebrek opvullen en vroegtijdige waarschuwingssystemen voor rampen verbeteren
• Inheemse kennis: Bevordering van de inclusie van inheemse kennis en lokale participatie in klimaatadaptatiestrategieën